Vườn quốc gia Vũ Quang quản lý với diện tích 57.038,20ha được trải dài trên 3 huyện Vũ Quang, Hương Sơn và Hương Khê. Đây là một trong những khu rừng đặc dụng có tính đa dạng sinh học cao. Vùng đệm của Vườn có 13 xã, 105 thôn bản với hơn 50.000 người dân sinh sống thuộc các dân tộc Kinh, Lào Thừng; là nơi hội tụ nhiều nét văn hoá và phong tục tập quán khác nhau của các dân tộc, trình độ nhận thức, dân trí của một bộ phận người dân chưa được đồng đều. Cuộc sống người dân nơi đây còn nhiều khó khăn.

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý BVR-PCCCR Vườn quốc gia Vũ Quang đã gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt trong việc bảo vệ hệ sinh thái, tài nguyên rừng, bảo vệ tính đa dạng sinh học, một trong những khó khăn đó là: Trình độ dân trí của cộng đồng dân cư vùng đệm còn thấp, nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của rừng đối với việc phát triển kinh tế, đối với môi trường sinh thái... còn nhiều hạn chế. Đời sống kinh tế của người dân còn nghèo, sinh kế của họ chủ yếu phụ thuộc vào nguồn tài nguyên rừng là chính, bên cạnh đó người dân vùng đệm cũng còn lưu giữ nhiều phong tục tập quán gây ảnh hưởng đến nguồn tài nguyên thiên nhiên như: khai thác gỗ làm nhà, săn bắt động vật hoang dã, khai thác lâm sản phụ...

Từ những khó khăn đó, thách thức rất lớn trong quá trình triển khai thực hiện nhiệm vụ quản lý bảo vệ rừng. Ban quản lý Vườn đã xác định rằng muốn làm tốt công tác quản lý bảo vệ rừng thì không chỉ thực hiện mỗi công tác tuần tra, kiểm tra, kiểm soát mà cần phải phối hợp nhiều biện pháp khác nhau cùng tiến hành song song. Một trong những giải pháp được chọn lựa đó là tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức cho người dân trong công tác bảo vệ rừng, phòng cháy chữa cháy rừng.

Trong những năm qua Vườn quốc gia Vũ Quang đã tập trung đẩy mạnh việc tuyên truyền giáo dục người dân nâng cao nhận thức trong công tác bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường với mục đích: “Làm cho người dân địa phương tại vùng đệm nhận nthwcs được tầm quan trọng của rừng để giúp họ bảo vệ được nguồn tài nguyên thiên nhiên và môi trường, giảm sự xuống cấp và hủy hoại tài nguyên rừng”. Chương trình hoạt động tập trung vào tất cả các đối tượng trong cộng đồng dân cư, học sinh các trường trung học cơ sở, tiểu học nằm trong vùng đệm của Vườn với các mục tiêu và phương pháp tiếp cận khác nhau. Hai chương trình giáo dục môi trường được song song thực hiện trong thời gian qua đó là:

- Ch­ương trình truyền thông tr­ường học thực hiện tại các tr­ường trung học cơ sở, tiểu học thuộc vùng đệm: Được triển khai thực hiện theo kế hoạch phối hợp giảng dạy ngay từ đầu năm học, Chương trình đã thu hút được sự tham gia của Ban giám hiệu nhà trường cùng đội ngũ giáo viên và các em học sinh. Tổ chức cho các em tham gia vào hoạt động câu lạc bộ xanh, các hoạt động giáo dục nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường và bảo vệ rừng.

Hoạt động GDMT tại trường học

- Chu­ơng trình truyền thông thôn bản thực hiện tại các cộng đồng dân cư­ vùng đệm, đặc biệt là 35 thôn trọng yếu có vị trí giáp ranh với rừng đặc dụng: Vườn đã có nhiều các hoạt động thiết thực nhằm tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho cộng đồng dân cư hiểu rõ về tầm quan trọng của Vườn quốc gia Vũ Quang cũng như những mối đe dọa tới nguồn tài nguyên thiên nhiên, các vấn đề cấp bách cũng như thực trạng về môi trường hiện nay đang phải đối mặt tại địa phương nói riêng và toàn cầu nói chung. Đây được xem như một hoạt động thể hiện những đóng góp không nhỏ về công tác bảo vệ môi trường của Vườn vào sự nghiệp chung của đất nước trong giai đoạn mà đất nước đang phải đối mặt với nhiều thách thức về chất lượng môi trường và suy thoái nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Họp dân tuyên truyền bảo vệ rừng

Người dân ký cam kết bảo vệ rừng

Hoạt động tuyên truyền giáo dục, nâng cao nhận thức môi trường cho các em học sinh và người dân thôn bản của 13 xã trong địa bàn vùng đệm Vườn quốc gia: Với mục đích nâng cao nhận thức của người dân trong vùng đệm VQG Vũ Quang, những hiểu biết về môi trường và hệ sinh thái rừng, sự cần thiết phải bảo vệ môi trường và bảo vệ tính đa dạng sinh học trong Vườn quốc gia thông qua việc tác động vào thái độ và hành vi của người dân, mà đối tượng là các học sinh ở trường học và cộng đồng dân cư thôn bản.

Đối với học sinh: Tiếp cận trực tiếp thế hệ trẻ đang độ tuổi học sinh tại các trường trung học cơ sở, tiểu học,bằng phương pháp tuyên truyền hình ảnh, tài liệu, bài giảng, tổ chức các cuộc thi vẽ tranh, viết thư… nói cho các em hiểu, làm cho các em thấy được tầm quan trọng của rừng đối với môi trường sống đồng thời khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động bảo vệ rừng và bảo vệ môi trường.

Đối với cộng đồng tại các thôn bản: Tuyên truyền qua hệ thống Đài truyền thanh, Truyền hình, hệ thống loa phát thanh tại các thôn bản, tuyên truyền lưu động… Tiếp cận trực tiếp tất cả các độ tuổi bằng các hình thức truyền thông phong phú như tổ chức các buổi họp dân, phát tờ rơi, chiếu phim… Với các buổi tuyên truyền về rừng, môi trường, các văn bản pháp luật về bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường trong các thôn bản, chương trình phát thanh trên loa truyền thanh của thôn, bản nhằm giúp cho người dân nâng cao nhận thức, hiểu biết về các quy định của pháp luật, các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về rừng và đất lâm nghiệp.

Công tác GDMT tại vùng đệm Vườn quốc gia Vũ Quang tính đến thời điểm này đã triển khai thực hiện trên phạm vi với 06 trường học và 35 thôn bản thuộc 13 xã vùng đệm. Trung bình hàng năm có 2000 hộ dân vùng đệm ký cam kết bảo vệ rừng với Vườn quốc gia Vũ Quang. Từ chỗ người dân cuộc sống chỉ biết dựa vào rừng bằng các hành động chặt phá, khai thác lâm sản trái phép để sinh sống, nay từ những kiến thức lĩnh hội được qua các buổi truyền thông, tuyên truyền bây giờ người dân đã làm tốt công tác bảo vệ rừng đồng thời tuyên truyền người khác cùng thực hiện. Các đối tượng trước đây thường có thói quen vào rừng khai thác lâm sản, săn bắt động vật rừng trái phép, nay đã chuyển sang trồng rừng và các hoạt động dịch vụ. Rất nhiều hộ gia đình có thu nhập ổn định, phát triển kinh tế, mua sắm tài sản, phương tiện từ phát triển nghề rừng, nhận rừng để khoanh nuôi bảo vệ và các hoạt động dịch vụ khác….

Các hoạt động GDMT đã nhận được sự quan tâm ủng hộ của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương, Ban giám hiệu nhà trường, ban ngành đoàn thể các cấp và đặc biệt nhận được sự tham gia tích cực của đông đảo người dân vùng đệm. Nhờ làm tốt công tác giáo dục môi trường mà trong những năm gần đây Vườn quốc gia Vũ quang đã góp phần trang bị cho cộng đồng những kiến thức, kỹ năng hành động về bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường một cách hiệu quả hơn, ý thức của người dân, cán bộ làm công tác giáo dục môi trường đã được nâng cao rõ rệt, góp phần xây dựng Vườn quốc gia Vũ Quang phát triển bền vững.

Nguyễn Tiến Đàm – Phòng GDMT&DVMTR